عهد امام و عهد با امام

نشست 113 : عهد امام و عهد با امام

جمعه ۲۳ تیر ۱۳۹۶

یکصد و سیزدهمین نشست ماهانه  موعود عصر (عج) با موضوع «عهد امام و عهد با امام» با سخنرانی شیوای استاد اسماعیل شفیعی سروستانی برگزار شد. در این نشست مدیر مسئول مؤسسه موعود با ارائۀ تعریفی از عهد که به معنای «پیمان»، «سوگند»، «عصر و زمان» و «قول و قرار» است، افزودند که بستن عهد، همانند نذر نیازمند خواندن صیغه یا اقرار زبانی است.

بدین ترتیب هرچند عهد لفظی است؛ امّا هر عهدی، هر اندازه که باشد، واجد حقیقتی است که ظهور عینی و خارجی می‌یابد. به عبارت دیگر، عهد و پیمان تنها به لفظ محدود نمی‌شود، بلکه حقیقتی در عالم والا دارد که در عالم واقعی بروز می کند و خودش را نشان می‌دهد. بنابراین هر انسان، نتیجه و فرزند همان عهدی است که در قلب بسته است.
استاد سروستانی تأکید کردند: تمام فرهنگ ‌ها و تمدّن‌ها فرزندان عهد هستند. به عبارت دیگر هر حوزۀ فرهنگی و تمدّنی از عهد ی منعقد شده توسط انسان آغاز می‌شود و حاصل عهد جمعی مردم است.
سخنران با توجّه به فرهنگ‌ها و تمدّن‌های موجود بر زمین، عهد را دو نوع عهد دانستند:
1. عهد امام و عهد با امام؛
2. عهد شیطان و عهد با شیطان؛

الف) عهد شیطان و عهد با شیطان
محقّق حوزۀ مطالعات فرهنگی، در این قسمت از عهد ابلیس یاد کرد که در قرآن بیان شده است:
«به عزّتت سوگند که حتماً تمامی آنها (فرزندان آدم) را اغوا و گمراه خواهم کرد؛ مگر بندگان مخلص تو را.»
او عهد بست و منتظر ماند تا کسانی بیایند و با او عهد ببندند.
استاد سروستانی در ادامه به «عهد با ابلیس» اشاره کردند که چگونه مردم با ابلیس عهد می‌بندند.
امام علی(ع) فرمودند: «پیروان شیطان اول در دل خود به شیطان رو می‌کنند و شیطان به تدریج در خردهای آنان نفوذ نمود و با چشم‌هایشان نگریست و با زبانشان سخن گفت و آنها را گرفتار خطاها و لغزش‌ها نمود. شیطان نادرستی را در نظر پیروانش آرایش داد و قدرت باطل و زبان گویای باطل در پیروانش ایجاد می‌کند.»

فاستوس، نماد انسان امروز
در این بخش از نشست، اسماعیل شفیعی سروستانی به بازپخش نمایشنامه فاستوس (اثر کریستوفر مارلو) پرداخت که ماجرای دانشمندی را روایت میکند که برای دستیابی به مطامع دنیوی، با شیطان معامله می‌کند و شیطان در این مسیر به خاطر عهد اولیه اش او را آلوده به انواع مفاسد می‌کند تا جایی که در پایان عمر، فاستوس پشیمان می‌شود؛ امّا آنقدر در گناه غرق شده است که قدرت بردن نام خداوند و حضرت مسیح را هم نمی‌یابد و در تاریکی تمام به دوزخ می‌شتابد.
شفیعی سروستانی درباره فاستوس افزود:
«بیش از 20 اثر در موضوع فاوست و فاستوس در اروپا منتشر شد و نکته قابل توجه این است که فاستوس نمایندۀ انسان غربی است که با دست شستن از همۀ علوم و فنونی که بدان مشغول بودند، از جمله حکمت، بر اثر چیزی که بر نفسشان غالب آمده بود به عهد و معامله با شیطان رو آوردند. در قرون پانزدهم و شانزدهم میلادی فلاسفه و دانشمندان غربی آرام آرام به سمت کابالا راه پیدا کردند. به گونه ای که بسیاری از آنها روی به عزائم و اوراد و اذکار جادویی آوردند و مشغول آن شدند.
سردبیر ماهنامۀ موعود، تأکید کرد که هر زمان که فردی یا قومی آمادگی انعقاد عهد با ابلیس می‌یابد تا به میدانی از قدرت و توانایی راه پیدا کند (قدرتی که مطابق رای خداوند متعال نباشد) از سینه و جانش این عهد آغاز می‌شود و قطعا ابلیس به دلیل عهدی که بسته منتظر است تا انسانی پیدا شود و به او مراجعه کند تا او را به راحتی اغوا کند. بنابراین عهد ابلیس زمانی به طور کامل محقّق می‌شود که مردمانی پیدا شوند که با او عهد ببندند. چنان خداوند می‌فرمایند:
«کسانی که پیمان خدا را پس از بستن آن می‌شکنند و آنچه را خدا به پیوستن آن [پیمان] فرمان داده، می‌گسلند و در زمین فساد می‌کنند، بر ایشان لعنت است و برای آنان فرجام بدی است.»
با گسست پیمان آسمانی با خداوند، انسان‌های فاستوس‌گونه، عهدی با شیطان آغاز می‌کند. در چنین زمانی فرد از رحمت خداوند دور می شود، چنانچه در ماجرای فیلم فاستوس،  شیطان چنین هشداری می‌دهد: «هرچه با جهان و قلمرو ما مربوط باشد از تو پوشیده نخواهم داشت؛ امّا باید از دوزخ اندیشه کنی چون به لعنت ابدی دچار خواهی شد.»
نکته‌ی مهمّ سخنان شفیعی سروستانی درباره عهد با ابلیس این بود که وضعیت حاضر مردم، حاصل جمع عهود آنان است. ایشان در این باره توضیح دادند:
«اگر می خواهید ببینید در شرایط کلی و عمومی با چه و با که عهد دارید، وضعیتتان را ببنید. اگر حاصل جمع مراجعه و عهدهای مردم را جمع کنید، جمع جبری اش می‌شود عهدی که دارند. ممکن است عهد جماعتی از مردم با خداوند باشد و جماعتی با شیطان. وضع مردم در این زمان، حاصل جمع این عهدهاست. وضع عمومی که هر قومی به آن مبتلاست و به آن عادت کرده است، حاصل جمع عهد همۀ مردم است. اگر آشفتگی و دلزدگی، یأس و گناه و آلودگی با چاشنی از روحانیت و عبادت است، حاصل جمع عهود مردم است. اگر 80 میلیون نفر مردم از آن مجموعه عهد و قلبشان در خدمت ولیّ خدا باشد، در زیر پوشش این جماعت بزرگ، آن ده میلیون گناهکار پوشیده می‌شود. برخلاف این نیز جاری است.»

ب) عهد امام و عهد با امام
عهد الست
شفیعی سروستانی با تأکید براینکه زندگی الهی بشر نیز با عهد آغاز شد، به توضیح مفصّلی درباره محتوای عهد الست پرداخت. ایشان اشاره کردند که به استناد منابع وحیانی، موضوع این عهد که خداوند از تمامی ذرّیۀ حضرت آدم(ع) تا قیامت گرفته است، «توحید و ربوبیت خودش»، «نبوّت و رسالت رسول مکرّم حضرت محمّد(ص)» و «امامت و امیری امیرمؤمنان علی(ع)» بود. سردبیر ماهنامۀ موعود بر اساس روایات بیان کرد که هر کس از انبیا که به نحو تام و بی تردید امامت تمامی معصومان از جمله امام عصر و الزّمان(عج) را پذیرفت، در زمرۀ پیامبران اولوالعزم قرار گرفت؛ چنانچه در روایت نیز آمده است:
امام باقر(ع( فرمود، همانا خدای تبارک و تعالی چون خواست مخلوق را بیافریند، نخست آبی گوارا و آبی شور و تلخ آفرید [...] سپس فرمود: «مگر من پروردگار شما نیستم؟ گفتند: چرا گواهی دهیم، تا در روز قیامت نگویند: ما از این بی‏خبر بودیم».
سپس از پیغمبران پیمان گرفت و فرمود: مگر من پروردگار شما نیستم؟ و این محمد رسول من نیست و این علی امیر مؤمنان نمیباشد؟ گفتند: چرا پس نبوت آنها پا بر جا شد، و از پیغمبران اولو العزم پیمان گرفت که من پروردگار شمایم و محمد رسولم و علی امیر مؤمنان و اوصیاء بعد از او، والیان امر من و خزانه داران علم من و اینکه مهدی کسی است که بوسیله او دینم را نصرت دهم و دولتم را آشکار کنم و از دشمنانم انتقام گیرم و بوسیله او خواهی نخواهی عبادت شوم.
گفتند: پروردگارا! اقرار کردیم و گواهی دادیم، ولی آدم نه انکار کرد و نه اقرار نمود، پس مقام اولوا العزمی برای آن پنج تن از جهت مهدی ثابت شد و برای آدم عزمی برای اقرار به آن یافت نشد (از این رو از پیغمبران اولوا العزم خارج گشت) این است گفتار خدای عز و جل: «و هر آینه از پیش با آدم عهدی کردیم، او فراموش کرد و برایش عزمی (تصمیمی) نیافتیم‏.»

حجر الاسود و عهد الست
پس از این استاد سروستانی، دربارۀ حجر‌الاسود توضیح دادند که به استناد منابع وحیانی، حجر فرشته ای بوده است که در بهشت، یادآور عهد الست بوده است و همزمان با حضرت آدم برای تذکّر و یادآوری به او به صورت سنگی سفید، به زمین هبوط می‌کند. این سنگ امروزه، وظیفه اش نگهداشتن عهود مردم در حجّ است و در قیامت برای مردم شهادت می‌دهد. بدین ترتیب، موضوع ولایت به عنوان امانتی ذکر شده است که مؤمنان باید نگهدار آن باشند تا قیامت.

امامت، عهد معهود خداوند
نویسندۀ با سابقۀ کشورمان، با اشاره به اینکه امامت، عهدی است از سوی خداوند متعال برای ائمّه معصوم(ع) که بندگان می‌باید آن را دریابند، تأکید کرد: عهد امام، عهد خود خداوند متعال است که وعده داد که بهشت را به انسان ارزانی می‌دارد و این در صورتی است که فرد عهد با امام را که همان نگهداشتن عهد خداوند، امامت و ولایت، را پاس دارد و حفاظت کند.
امام علی (ع) می‌فرمایند: «ای مردم شما بر من حقی دارید و من بر شما حقی دارم. عهد من این است که خیرخواه شما باشم و غنیمت شما را به طور کامل به شما بپردازم و شما را تعلیم دهم تا جاهل نمانید و مؤدّب به آداب نمایم تا بیاموزید. امّا حقی که من بر شما دارم، وفا به بیعتی است که با من نموده اید و خیرخواهی نسبت به من در حضور و غیبتم و اجابت دعوتم وقتی که شمار ا می خوانم و اطاعت از من وقتی دستوری صادر می‌کنم.»
استاد سروستانی بر اساس روایات حقّ امام بر رعیّت را در چند دسته بندی بیان کردند و شرح دادند که در ادامه تنها به عناوین آن اشاره می‌کنیم:
1. شناخت امام؛
2. پرداخت حقّ امام (از جمله: مودّت به اهل بیت، حقوق مالی امام همچون خمس و...)؛
3. رفتن به سوی امام (چرا که امام همچون کعبه است و باید به سوی او رفت و او به سوی کسی نمی‌رود.)؛
4. گردن نهادن به ولایت امامان معصوم(ع)؛
5. پرداخت حق وصیّت و وراثت امام.
استاد سروستانی نتیجۀ شکست عهد را چیزی جز نگون‌بختی و گرفتار شدن در بلا و مسلّط شدن دشمنان ندانستند.

وفای به عهد، شرط ظهور
در این بخش از سخنرانی، استاد شفیعی سروستانی به روایت بلندی از امام باقر(ع) اشاره کردند که در آن عصر غیبت را که مردم در آن حقّ امام را نمی‌پردازند به «عصر گرگی»، عصری که مردم درباره حقّ امام در تردید هستند، «عصر میش» و عصری که مردم به عهد خویش وفا می‌کنند را عهد میزان نامیدند و ظهور امام را در همان دوران دانستند.
بر اساس این روایت، غیبت امام به این علّت است که در میان مردم، گرگ‌صفتی و میش‌صفتی دربارۀ عهد و قول با امامشان جاری است. چنانچه در روایت آمده است:
مفضّل بن عمر از امام صادق و او از امام باقر (ع) روایت کند که فرمودند:
«چون قائم(ع) قیام کند، گوید: فَفَرَرْتُ مِنْکُمْ لَمَّا خِفْتُکُمْ فَوَهَبَ لی‏ رَبِّی حُکْماً وَ جَعَلَنی‏ مِنَ الْمُرْسَلین‏؛ چون از شما ترسیدم از نزد شما گریختم و پروردگارم مرا حکومت بخشید و مرا از فرستادگان قرار داد.»
خود امام عصر(عج) فرمودند:
«[...] ما از لغزش‌هائی که از برخی شیعیان سر می‏زند از وقتی که بسیاری از آنان میل به‏ بعضی از کارهای ناشایسته ای نموده اند که نیکان گذشته از آنان احتراز می‏نمودند و پیمانی که از آنان برای توجّه به خداوند و دوری از زشتی‏ها گرفته شده و آن را پشت سر انداخته اند اطّلاع داریم، گویا آنان نمی‏دانند که ما در رعایت حال شما کوتاهی نمی‏کنیم و یاد شما را از خاطر نبرده ایم، و اگر جز این بود از هر سو گرفتاری به شما رو می‏ آورد و دشمنانتان، شما را از میان می‏بردند، تقوا پیشه سازید و به ما اعتماد کنید و چاره این فتنه و امتحان را که به شما رو آورده است از ما بخواهید امتحانی که هر کس مرگش رسیده باشد، در آن نابود می‏گردد و آن کس که به آرزوی خود رسیده باشد از ورطه آن به سلامت می‏رود. آن فتنه و امتحان علامت حرکت ما و امتیاز (جدا کننده) شما در برابر اطاعت و نافرمانی ما است، خداوند هم نور خود را کامل می‏گرداند هر چند مشرکان نخواهند...»
و در جای دیگری خود امام زمان(ع)، وفای به عهد را شرط ظهور معرفی می کنند و می‌فرمایند:
«[...] و چنانچه شیعیان ما- خدا به طاعت خود موفّقشان بدارد- قلباً در وفای به عهدشان اجتماع می‏ شدند نه تنها سعادت لقای ما از ایشان به تأخیر نمی‏ افتاد، که سعادت مشاهده ما با شتاب بدیشان می‏ رسید و اینها همه در پرتو شناخت کامل ما و صداقت محض نسبت به ما می‏ باشد، بنابراین هیچ چیز ما را از ایشان محبوس نمی ‏دارد جز اخباری که از ایشان به ما می‏ رسد و ما را مکروه و ناراحت می‏ سازد و از ایشان انتظار نداریم، و تنها از خدا باید یاری خواست و او برای ما کافی و نیکو کارگزار و پشتیبانی است، و صلوات و سلام خداوند بر آقا و سرورمان؛ بشیر و نذیر؛ محمّد و آل پاکش باد!»
شیعیان خواب بس است برخیزید
هجر ارباب بس است برخیزید
یادمان رفته که عهدی هم هست
یادمان رفته که مهدی هم هست...

یادآور می‌شویم نشست‌های ماهانۀ موعود، در آخرین پنج‌شنبۀ هر ماه شمسی به همراه برگزاری نمایشگاهی از آثار موعود برگزار می‌گردد. حضور در این نشست‌ها رایگان و برای همگان آزاد است.